Kim byli ministrowie edukacji po ‘89 r.?

W ciągu trzech dekad ministerstwo nosiło trzy nazwy:

• Ministerstwo Edukacji Narodowej (tak nazywa się również obecnie)
• Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
• Ministerstwo Edukacji i Nauki

Sześć razy na czele ministerstwa stała kobieta. Były to:

• Krystyna Łybacka (SLD, w rządzie Leszka Millera)
• Katarzyna Hall (bezpartyjna, w rządzie Donalda Tuska)
• Krystyna Szumilas (PO, w drugim rządzie Donalda Tuska)
• Joanna Kluzik-Rostkowska (PO, w drugim rządzie Donalda Tuska)
• Anna Zalewska (PiS, w rządach Beaty Szydło i Mateusza Morawieckiego)
• Barbara Nowacka (Inicjatywa Polska/Koalicja Obywatelska, w trzecim rządzie Donalda Tuska)

14 na 22 ministrów posiadało stopień naukowy doktora lub wyższy. 

Sześć razy ministrem edukacji był prawnik:

• Andrzej Stelmachowski (rząd Jana Olszewskiego)*
• Ryszard Czarny (rząd Józefa Oleksego)
• Michał Seweryński (rząd Kazimierza Marcinkiewicza)
• Roman Giertych (rządy Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego)
• Przemysław Czarnek (rząd Mateusza Morawieckiego)
• Krzysztof Szczucki (rząd Mateusza Morawieckiego) 

Przez lata ministrem, który najkrócej pełnił tę funkcję, był Ryszard Legutko. 13 sierpnia 2007 r. zastąpił Romana Giertycha i zajmował stanowisko ministra przez około trzy miesiące, do listopada. Jesienią 2007 r. Jarosław Kaczyński podał rząd do dymisji, kadencja Sejmu (piątej kadencji) została przerwana po dwóch latach i rozpisano wybory parlamentarne, po których władzę przejęła koalicja PO-PSL.

Jeszcze krócej funkcję ministra sprawował Krzysztof Szczucki, który zarządzał resortem edukacji przez dwa tygodnie (27 listopada – 13 grudnia), kiedy po wyborach 15 października 2023 Mateusz Morawiecki stworzył swój trzeci rząd, ale nie uzyskał wotum zaufania.  

Od 13 grudnia 2023 r. resortem edukacji kieruje Barbara Nowacka, ministra w trzecim rządzie Donalda Tuska.

Jakie były najważniejsze wydarzenia dla edukacji i oświaty w Polsce w ciągu tych 30 lat?

Henryk Samsonowicz, minister w rządzie Tadeusza Mazowieckiego i pierwszy minister edukacji w Polsce po transformacji ustrojowej, wprowadził religię do szkół. Wybraliśmy to wydarzenie, ponieważ przez następne dekady kwestia nauczania religii w szkołach – od dyskusji o świeckości placówek publicznych, przez dostępność wyboru lekcji etyki, po wliczanie oceny z tego przedmiotu do średniej – często będzie punktem spornym. Henryk Samsonowicz, profesor historii, urodził się 23.01.1930 r., zmarł 28.05.2021 r.

Mirosław Handke był ministrem edukacji w latach 1997-2000 w rządzie Jerzego Buzka. To on przeprowadził reformę struktury szkolnictwa (z dwustopniowej na trzystopniową) i wprowadził w Polsce gimnazja. Pracował też nad nowym typem egzaminu maturalnego, który zastąpił starą maturę. Mirosław Handke, profesor nauk chemicznych, urodził się 19.03.1946 r., zmarł 22.04.2021 r.

Roman Giertych, minister edukacji w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego, wprowadził obowiązkową matematykę na maturze. Chciał mundurków w szkole – nowelizacja ustawy oświatowej mówiła, że mundurki obowiązują w szkołach podstawowych i gimnazjach, a w szkołach ponadgimnazjalnych decyduje o tym dyrektor. Giertych usunął z kanonu lektur szkolnych książki Witolda Gombrowicza.

Anna Zalewska pełniła funkcję ministra edukacji prawie cztery lata, najpierw w rządzie Beaty Szydło, a następnie w rządzie Mateusza Morawieckiego. Zalewska zlikwidowała gimnazja i przywróciła ośmioklasową szkołę podstawową. W kwietniu 2019 r. doszło do ogólnopolskiego strajku nauczycieli. Nauczyciele strajkowali w sprawie podwyżek oraz przeciw reformie edukacji.

*Nauczyciele masowo zastrajkowali również w latach 1992 i 1993, a protesty objęły czasy, kiedy ministerstwu przewodził wymieniony już wcześniej minister Andrzej Stelmachowski.

Z protestami zmagali się też inni ministrowie, w tym np. Roman Giertych czy Joanna Kluzik-Rostkowska.

Dariusz Piontkowski, minister edukacji w rządzie Mateusza Morawieckiego, musiał przeprowadzić polskie szkoły przez epidemię koronawirusa. Wprowadził tymczasowe nauczanie zdalne w trakcie lockdownu. Piontkowski pełnił również funkcję wiceministra edukacji w drugim rządzie Mateusza Morawieckiego.

Przemysław Czarnek był ministrem edukacji i nauki w l. 2020-2023. Czarnek próbował przeforsować zmiany w prawie oświatowym, które m.in. wzmacniały pozycję kuratorów oświaty i utrudniały organizacjom społecznym prowadzenie dodatkowych zajęć edukacyjnych w szkołach. Projekty nowelizacji znane jako Lex Czarnek i Lex Czarnek 2.0 zostały zawetowane przez prezydenta Andrzeja Dudę. Trzecia próba nowelizacji została odrzucona przez Senat tuż przed wyborami parlamentarnymi w 2023 r. Decyzją ministra Czarnka w szkołach ponadpodstawowych został wprowadzony nowy przedmiot – historia i teraźniejszość (tzw. HiT), który na poziomie podstawowym zastąpił nauczanie wiedzy o społeczeństwie (WOS był nauczany wyłączenia jako przedmiot w ramach rozszerzenia). Wyzwaniem, z którym musiał zmierzyć się kierowany przez Czarnka resort edukacji i nauki, było przyjęcie i włączenie do polskiego systemu edukacji dzieci i młodzieży z zaatakowanej przez Rosję Ukrainy.

W trzecim rządzie Donalda Tuska za edukację odpowiada Barbara Nowacka. Kilka miesięcy po objęciu stanowiska Nowacka zlikwidowała prace domowe dla uczniów klas 1-3 (dla uczniów starszych klas szkół podstawowych prace domowe są nieobowiązkowe). Zgodnie z zapowiedziami Nowackiej od obecnego roku szkolnego wygaszane jest nauczanie HiT, który docelowo ma być zastąpiony przez przedmiot edukacja obywatelska. Resort Nowackiej kontynuuje prace nad dalszą reformą podstawy programowej.

***

Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy EOG