Jak posłowie chcą wesprzeć zawodowych artystów?

Uregulować tę kwestię próbował, bezskutecznie, poprzedni rząd. Przed wyborami parlamentarnymi w 2023 r. prawdopodobne było to, że temat wróci w nowej kadencji. Dlatego w okresie kampanii sprawdziliśmy, jakie zdanie mają na ten temat kandydaci i kandydatki. Poprosiliśmy ich o wybranie stwierdzenia dotyczącego pozycji artysty na rynku pracy, które najlepiej odzwierciedla ich poglądy.

Zaproponowaliśmy trzy rozwiązania i opcję „nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie”. Do wyboru była jedna z następujących możliwości:

1. Należy przyjąć ustawę o statusie artysty zawodowego, regulującą kwestie socjalne i emerytalne artystów i powołującą specjalny Fundusz Wsparcia dla artystów.
2. Twórcy kultury powinni być traktowani tak jak inne osoby i przedsiębiorstwa funkcjonujące na rynku. Ich stosunki pracy powinny być regulowane obowiązującymi przepisami.
3. Zawód artysty nie powinien być regulowany żadnymi dodatkowymi przepisami.
4. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Pytanie nie było obowiązkowe. Odpowiedziało na nie 18 obecnych parlamentarzystów i parlamentarzystek. 

W tym gronie większość (14 osób) zgodziła się z koniecznością wprowadzenia nowych przepisów. Za ustawowym uregulowaniem kwestii zabezpieczeń społecznych artystów zawodowych byli: Joanna Mucha (Polska 2050-TD), Bożena Żelazowska (PSL-TD), Dorota Olko (Lewica), Daria Gosek-Popiołek (Lewica), Marek Hok (KO), Krzysztof Piątkowski (KO), Małgorzata Tracz (KO), Urszula Augustyn (KO), Dorota Łoboda (KO), Franciszek Sterczewski (KO), Jolanta Niezgodzka (KO), Wojciech Król (KO), Krzysztof Mieszkowski (KO) i Katarzyna Królak (KO).

Małgorzata Tracz w komentarzu przedstawiła konkretne propozycje:

Z kolei Franciszek Sterczewski wskazał przyjęcie ustawy o statusie artysty zawodowego jako jeden ze swoich celów na X kadencję Sejmu.

Trzy osoby: Marek Rząsa (KO), Aleksandra Leo (Polska 2050-TD), Izabela Bodnar (Polska 2050-TD) wybrały odpowiedź „Twórcy kultury powinni być traktowani tak jak inne osoby i przedsiębiorstwa na rynku. Ich stosunki powinny być regulowane obowiązującymi przepisami”.

Jedynie Tomasz Głogowski (KO) zadeklarował brak opinii w tej sprawie. 

Na pytanie o sytuację twórców na rynku pracy nie odpowiedział żaden z aktualnie sprawujących mandat poselski polityków PiS-u i Konfederacji. Niemniej posłowie PiS-u: Dariusz Matecki, Barbara Bartuś i Bartłomiej Wróblewski w interpelacjach do ministra kultury i dziedzictwa narodowego (interpelacje numer: 3592, 2695, 2169) poruszyli kwestię zabezpieczeń socjalnych i emerytalnych dla twórców. Dariusz Matecki zarzucił rządowi Donalda Tuska niewywiązanie się z obietnicy wyborczej dotyczącej ustawy o ubezpieczeniach społecznych dla artystów. Barbara Bartuś i Bartłomiej Wróblewski odnieśli się do projektu zaproponowanego przez rząd Mateusza Morawieckiego (projekt przygotowany był w poprzedniej kadencji, ale wpłynął do Sejmu 27 listopada – już po wyborach i nie był procedowany). 

W odpowiedzi na interpelację posłanki Bartuś i posła Wróblewskiego Andrzej Wyrobiec, podsekretarz stanu w MKDiN, tłumaczył, że ministerstwo „po gruntownym przeanalizowaniu projektu ustawy opracowanego w poprzedniej kadencji, zdecydowało się na przygotowanie zaktualizowanego projektu ustawy o artyście zawodowym”. Wyrobiec wyliczył, że w porównaniu do propozycji poprzedników nowy projekt upraszcza procedurę przyznawania uprawnień do dopłaty do składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wyrobiec zapowiedział też nowy schemat przepływów finansowych związanych z finansowaniem składek. 

Jak wyjaśniła ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska podczas prezentacji założeń projektu ustawy, pieniądze z dopłat trafią na konto twórcy w ZUS-ie. Wróblewska podkreśliła także, że obecne propozycje nie rozwiązują wszystkich problemów twórców i twórczyń, a nowy mechanizm to wsparcie dla artystów i artystek w najtrudniejszej sytuacji zawodowej i zarobkowej. Dlatego z dopłat będą mogli skorzystać wyłącznie artyści, których dochody z ostatnich 3 lat nie przekraczają 125 proc. płacy minimalnej. O uzyskanie dopłat będą mogły wnioskować osoby, które uzyskają status artysty zawodowego, czyli takie, które przez ostatnie 3 lata wykonywały zawód artystyczny, i będą w stanie udokumentować swój dorobek za ten okres. 

Ministra zdefiniowała cel ustawy jako wprowadzenie mechanizmu gwarantującego możliwość stałego ubezpieczenia społecznego dla najsłabiej zarabiających artystów.

Projekt będzie finansowany z budżetu państwa. Przewidziane jest uruchomienie Funduszu Wsparcia Artystów Zawodowych. Środki z funduszu mają służyć do finansowania składek społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego do poziomu składek wynikających z minimalnego wynagrodzenia. Za koordynowanie i wydatkowanie środków będzie odpowiadać Instytut Artysty Zawodowego. W ramach instytutu powstaną: Rada Programowo Naukowa (główne zadania: monitorowanie sytuacji artystów) i Komisja Opiniująca (z jej składu będą wyłaniane zespoły opiniujące, czy artysta powinien otrzymać status artysty zawodowego). 

18 grudnia na sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu ministra Hanna Wróblewska zadeklarowała, że ministerstwo planuje przyjęcie ustawy przez rząd i skierowanie jej do Sejmu w pierwszym półroczu 2025 roku.